Burn-out

Een burn-out is altijd een werkgerelateerde overbelasting met stress als belangrijke oorzaak. Een burn-out komt niet plots uit de lucht vallen maar heeft een lange aanloop en is een langzaam en sluipend proces.

Mogelijk eerste alarmsignalen zijn:

• het gevoel hebben geleefd te worden
• twijfelen aan jezelf
• prikkelbaarheid
• vermoeidheid

Uiteraard is iedereen wel eens moe maar blijft de vermoeidheid aanhouden en kan je je niet meer ontspannen dan is er mogelijks wel iets meer aan de hand.

Burn-out betekent letterlijk opgebrand zijn.
Je hebt geen energie meer, je voelt je emotioneel kwetsbaar, je bent prikkelbaar en wil het liefst wegvluchten van je werk en andere verplichtingen.
Van vrije momenten kan je niet meer genieten, want je wil enkel rust.

Het zijn vaak de meest gedreven en de vriendelijkste mensen die met een burn-out te maken krijgen.
Ze gebruiken al hun energie voor het bereiken van hun doelen of het investeren in anderen.
Het zijn toegewijde mensen in hun job en/of privéleven.

Wanneer de energie opgebruikt is, slaat de onzekerheid toe. Plots lukt  niets meer, je  zelfvertrouwen verdwijnt. Burn-out lijkt plots op te duiken maar kent in werkelijkheid een lange aanloop van stress en inspanning. Het licht gaat opeens uit en eerdere symptomen worden vaak pas achteraf herkend.

Verschillende fases

Een burn-outproces verloopt in fases. Waarbij er in het begin nog veel enthousiasme, betrokkenheid en ambitie is slaat dit om in  voortdurende stress, overbelasting en uiteindelijk zelfs uitputting. Het is een langzaam proces en daardoor hebben we het niet snel in de gaten.

Hoe eerder je ingrijpt, hoe makkelijker je er iets kan aan doen. Hoe langer je doorgaat, hoe langer het genezingsproces duurt en hoe noodzakelijker professionele hulp wordt om te  herstellen.

Een burn-out kent 6 grote fases. Het is wel zo dat die niet strikt gescheiden kunnen worden. De fases komen daarom niet allemaal voor of kunnen in een andere volgorde optreden. Elke mens is anders en ook het verloop van dit proces zal individueel verschillen.

Het verloop van een burn-outproces

1. Volledige prestatie en inzet
Je bent enthousiast, zet je helemaal in omdat je je verantwoordelijk voelt en goed werk wilt afleveren. Je stelt hoge eisen aan jezelf en werkt regelmatig over. Je stopt veel energie in je werk. Je bent erg betrokken en doet je werk graag. Je ervaart wel werkdruk, maar je blijft plichtsbewust je job doen en  zet jezelf vaak opzij. Je wil goed overkomen en bekend staan als een goede werknemer. Kortom, je bent plichtsgetrouw.

2. Je geeft te veel, langzaam ga je inleveren
Je bent steeds meer met je werk bezig. Thuis kan je moeilijker het werk van je afzetten en je merkt dat je vaak begint te piekeren. Je kan dat piekeren niet stoppen en ligt er soms wakker van.

Omdat je behoefte hebt aan rust en ontspanning en meer vermoeid raakt begin je je hobby’s en sociale contacten te beperken omdat je meer tijd nodig hebt om je werk gedaan te krijgen. Op die manier probeer je wat te recupereren maar het slapen wordt steeds moeilijker mede omdat je te weinig  ontspanning neemt.

3. Je verhoogt je inzet, je geeft nog meer
Omwille van het slaapgebrek en de weinige ontspanning lukt het je moeilijker om je te concentreren. Je gaat harder werken of nog meer uren doen omdat je je werk nu nog moeilijker rond krijgt. Je wordt steeds vermoeider, raakt gefrustreerd en wordt prikkelbaarder. Je merkt, tot je eigen ergernis, dat je af en toe steken laat vallen. Je probeert greep te houden op je werk, maar dat kost je heel veel moeite en energie.

Allerlei vage lichamelijke klachten zoals hoofdpijn en stijve spieren kunnen de kop opsteken. Je lichaam reageert op de overbelasting maar je erkent deze signalen (nog) niet als dusdanig. De contacten met collega’s en de sociale contacten thuis worden nu als hinderlijk en lastig ervaren. Ze willen iets van jou en daar heb je geen zin in, want je hebt daar geen ruimte meer voor. ‘s Avonds lig je uitgeblust in de zetel en zap je van het ene tv-programma naar het andere, méér kan je niet meer opbrengen.

4. Je zelfbeeld neemt af en je hebt niet veel meer over
Je vervreemdt steeds verder van jezelf. Je sleept je door de dagen puur op wilskracht. Dat heb je zelf nauwelijks in de gaten, want je wilt en kunt niet meer voelen. Je zit op je tandvlees en voelt je ongelukkig, want alles gaat steeds meer energie vragen en die heb je niet meer.

Alles voelt aan als ‘moeten’. Je krijgt ernstigere klachten zoals maag- en darmklachten, vage pijnen of hyperventilatie. Deze klachten belemmeren je functioneren. Je komt in een negatieve spiraal terecht en denkt steeds negatiever over jezelf. Maar je gaat door, want ‘kop op … je bent toch geen watje?’

5. Leeg, er is niks meer te geven
Het is op. Je voelt je een robot, leeg, uitgehold … Het leven wordt als zinloos en nutteloos ervaren. Complimenten komen niet meer aan, want je wijst jezelf af en leuke dingen bestaan niet meer. Het leven wordt een opgave. Je kunt je bed nog amper uit en een depressie staat dreigend voor de deur. Naast de  lichamelijke klachten kun je  ook last krijgen van paniekaanvallen en angststoornissen.

6. Totale instorting, je lichaam neemt het over
Op een dag grijpt je lichaam in en neemt het over. Je kunt letterlijk niet meer vooruit, bent hevig vermoeid bij het minste wat je doet of kunt helemaal je bed niet meer uit komen. Lezen lukt niet omdat de concentratie weg is. Lichamelijke klachten worden ernstiger.

Je zorgt niet goed voor jezelf, dus je lichaam beslist dat je moet stoppen. En wel nu. Dit is een overlevingsmechanisme, want als het lichaam dat niet zou doen, hoe lang zou je dan nog doorgaan? Je hebt langzaam steeds meer van jezelf ingeleverd en niet naar je lichaam geluisterd. Je hebt jezelf geestelijk, lichamelijk en emotioneel volledig uitgeput. Wat de achterliggende redenen ook zijn, het is belangrijk dat je herstelt, weer energie opbouwt en leert voor jezelf te zorgen.

Bore-out

Hoewel de symptomen van bore-out hetzelfde zijn als bij burnout, is het toch belangrijk een onderscheid te maken.
Beiden zijn gekoppeld aan stress, maar de oorzaken zijn anders. De behandeling van bore-out vraagt een andere aanpak.

Ook bij bore out voel je je onzeker, futloos en is er sprake van grote vermoeidheid en lichamelijke spanningsklachten.
Bij bore out ligt de oorzaak ervan niet aan overbelasting maar aan aan “onderbelasting”: een gebrek aan evenwicht tussen je capaciteiten en en wat er van je verwacht wordt.

Er kan sprake zijn van onderbelasting omwille van te veel tijd en te weinig werk, of omwille van te weinig uitdagende werkzaamheden en geen sturingsmogelijkheden. Je bent geëvolueerd en je job is niet meer op jouw lijf geschreven.

Op het werk of prive is er geen uitdaging meer, en je ontwikkelt gedrag om de verveling te maskeren. Alle energie die over is wordt gebruikt om het probleem te verbergen.

Helaas werkt deze maskering omgekeerd: de motivatie en daadkracht daalt verder, de vermoeidheid en leegte neemt toe.
Het ergst van al: het zelfrespect en zelfvertrouwen neemt af.
Men gelooft niet meer in zijn eigen vaardigheden en capaciteiten waardoor er geen energie meer over is om iets te veranderen aan de situatie.
Het gevolg is slapeloosheid, spanningsklachten, een gevoel van leegte en een laag zelfbeeld.

Symptomen bij burn-out of bore-out:

1. Uitputting: lichamelijk, mentaal en emotioneel
2. Cynisme
3. Depersonalisatie: verlies van zelfvertrouwen, je niet meer jezelf voelen
en aanvullend:
4. Inefficiëntie

Lichamelijke symptomen:

• slaapproblemen
• lusteloosheid, geen energie
• verminderde weerstand, sneller ziek
• hoofdpijn
• spanningspijn in spieren
• verkrampte spieren
• verteringsproblemen
• oorsuizen
• zicht wordt wazig
• maagzuur of -pijn
• misselijkheid
• darmproblemen
• gevoel van uitputting

Mentale symptomen:

• concentratieproblemen
• vergeetachtigheid
• besluiteloosheid en moeite om hoofd- en bijzaken van elkaar te onderscheiden
• verstrooidheid
• piekeren
• snel overprikkeld

Emotionele symptomen:

• grotere emotionaliteit dan vroeger: sneller teleurgesteld, ontroerd, blij of verdrietig
• lichtgeraakt, opvliegend en weinig geduld met anderen
• grotere onzekerheid, twijfelen aan jezelf, weinig zelfvertrouwen
• spanning en angst ervaren
• opgejaagd gevoel
• onrust
• pessimisme
• achterdochtig zijn
• verveling

Veranderingen op vlak van gedrag:

• soms verbale of fysieke agressie
• cynisme
• minder sociaal contact onderhouden
• meer werkuren presteren (ook bij bore-out!)
• minder motivatie voor werk
• vermindering creativiteit
• minder aandacht voor je sociaal netwerk of vrijetijd
• Bij een bore-out ga je ook gedrag vertonen om te maskeren: doen alsof je druk bezig bent.

Contact: Romy Coomans en Ingeborg De Vos